ของฝากผู้อาวุโส

[Maew]

จากหนังสือ เดินสู่อิสรภาพ อ.เพ็งจันทร์ น. 228-231 ครับ
-------
"เรามีชีวิตอยู่เพื่ออะไรครับอาจารย์" กฤษณะถามขึ้นหลังจากเขาจุดบุหรี่สูบ แล้วอัดควันบุหรี่เข้าไปในปอดลึกๆ เป็นคำถามที่ผมไม่คิดว่า เขาจะเปลี่ยนอารมณ์ความรู้สึกได้เร็วขนาดนั้น
"ก็เพื่อให้ผู้อื่นมีความสุข เพื่อให้โลกนี้สวยงาม กฤษณะรู้ไหมว่า เด็ก 2-3 คนที่นั่งดูกฤษณะแสดงลิเก เขาหัวเราะอย่างมีความสุข ผมเองมีความสุขที่ได้ดูลิเก และยิ่งมีความสุขที่พระเอกลิเก คือเพื่อนของผม"
"ผมอยากมีชีวิตอย่างอาจารย์" กฤษณะเอ่ยขึ้นเหมือนรำพึงกับตนเอง
"ผมก็อยากมีชีวิตเหมือนกฤษณะ อยากร้องลิเกได้ อยากรำลิเกเป็น อยากทำให้ผู้ดูลิเกมีความสุข" ยังไม่ทันพูดอะไรได้มากกว่านี้ ก็ถึงช่วงที่กฤษณะต้องออกไปหน้าฉากเพื่อแสดงฉากต่อไป
ฉากแล้วฉากเล่าที่ผู้แสดงลิเกแต่ละคนในคณะต่างออกไปร่ายรำและร้องลิเก
ผู้ชมลิเกมีจำนวนมากขึ้นดังที่หัวหน้าคณะได้คาดการณ์ไว้ว่า เมื่อลิเกเริ่มแสดงผู้ชมก็จะทยอยกันมาด้านหน้าโรงลิเก
เมื่อลิเกแสดงไปได้สักครึ่งเรื่อง หัวหน้าคณะก็สั่งให้ตัวแสดงลิเกที่เป็นเด็กถือขันออกไปที่ลานหน้าโรงลิเกซึ่งมีผู้ชมนั่งอยู่เพื่อรับบริจาค หัวหน้าคณะประกาศให้ผู้ชมช่วยเมตตาต่อคณะลิเกด้วยการบริจาคเงินตามแต่จะเมตตา
ไม่นานนัก เด็กในคณะที่ถือขันไปขอรับบริจาคก็กลับเข้ามาหลังฉากแล้วยื่นขันให้กับหัวหน้าคณะ หัวหน้าคณะเทเงินบริจาคลงบนผ้าขาวที่ปูไว้ ผมเห็นธนบัตรใบละ 20 เพียงใบเดียวนอกนั้นเป็นเงินเหรียญ 1 บาท 5 บาทและ 10 บาท จำนวนไม่กี่เหรียญ
"คืนหนึ่งได้เพียงแค่นี้หรือครับ" ผมถามหัวหน้าคณะที่นับเงิน เสร็จแล้วใช้ผ้าขาวห่อไว้
"เดี๋ยวจะขอรับบริจาคอีกครั้งหนึ่งก่อนจะเลิกแสดง" หัวหน้าคณะตอบ
"แล้วมีรายได้อย่างอื่นอีกไหมครับ"
"ก็จากขายพวงมาลัย พวงละ 10 บาท ผู้ได้รับคล้องมาลัยจะได้ 5 บาท ส่วนกลางได้ 5 บาท"
"แล้วแบ่งรายได้กันอย่างไรครับ"
"ถ้าเงินเหลือจากค่าใช้จ่าย ค่าอาหาร ค่าไฟฟ้าที่จ่ายให้ทางวัดแล้วก็แบ่งกันตามอัตราค่าตัวของแต่ละคนที่ตั้งไว้ แต่ส่วนใหญ่จะไม่พอจ่ายตามที่ตั้งไว้ ได้มาเท่าไหร่ก็แบ่งๆกันไป" หัวหน้าคณะบอกเล่าให้ผมฟัง
ผมดูลิเกทั้งด้านหน้าฉากและหลังฉากจนลิเกเลิกการแสดงเมื่อเวลา 4 ทุ่มเศษๆ
นักแสดงลิเกคนอื่นๆ ต่างเปลี่ยนเสื้อผ้าจากชุดลิเกเป็นชุดปกติ กฤษณะไม่สนใจจะเปลี่ยนชุดลิเก แต่ยังสนใจที่จะคุยกับผมต่อ เขาขอร้องให้ผมพักอยู่ที่วัดนี้ต่ออีกหลายๆวัน เพื่อจะได้พูดคุยสนทนากันในอีกหลายๆเรื่อง ผมได้บอกเขาว่าจะต้องเดินต่อไป เพราะการเดินคือความหมายแห่งชีวิตของผมในขณะนี้
"ผมอยากเดินไปกับอาจารย์ครับ" กฤษณะปรารภขึ้น
"กฤษณะไม่ต้องเดินไปกับผม แต่ต้องแสดงลิเกต่อไป การแสดงลิเกคือความหมายที่งดงามแห่งชีวิตของกฤษณะ" ผมกล่าวกับเขาด้วยท่าทีจริงจัง ขณะที่เรายืนคุยกันข้างโรงลิเก
"กฤษณะ คุณรู้ไหม คุณคือศิลปินผู้ยิ่งใหญ่ในความรู้สึกของผม คุณยิ่งใหญ่ว่า ดาราที่เป็นซูเปอร์สตาร์ในแวดวงบันเทิงของสังคมไทยทุกๆคนที่ผมรู้จัก ดารานักแสดงเหล่านั้นเขาแสดงเพราะเขาได้เงินและเพราะเขาอยากได้เงินเขาจึงเป็นนักแสดง เขาสู้คุณไม่ได้หรอก เพราะเขาเป็นเพียงผู้รับจ้างแสดง แต่คุณคือศิลปินผู้แสดงจริงๆ คุณเล่นลิเกมาตั้งแต่เด็ก และเล่นลิเกด้วยความสุขที่ได้เล่นลิเก บางวันคุณไม่ได้สตางค์เลยแต่คุณยังเล่นลิเก เพราะคุณเป็นดาราลิเก ไม่ใช่คนรับจ้างเล่นลิเก ผมรู้ว่า คุณไปทำงาอย่างอื่นก็ได้ถ้าคุณอยากหาเงิน แต่คุณเลือกที่จะเล่นลิเกทั้งๆที่รู้ว่า บางวันไม่ได้เงิน คุณคือศิลปินผู้ยิ่งใหญ่ เพราะใจคุณใหญ่กว่าเงิน คุณคือครูผู้ยิ่งใหญ่คนหนึ่งของผม การเดินของผมมีคุณค่าอย่างมากมหาศาลเมื่อผมได้พบคุณได้เป็นเพื่อนกับคุณ"
ผมหยุดพูดด้วยหวังว่า กฤษณะจะพูดอะไรกับผมบ้าง แต่เขายืนนิ่งเงียบไม่มีคำพูดใดๆออกมาจากปากของเขา
"ได้เวลาพักผ่อนแล้วหละ พรุ่งนี้เจอกัน" ผมบอกศิลปินผู้ยิ่งใหญ่ หลังจากการสนทนากันมานานพอสมควร แล้วเดินจากเขาไปที่กุฏิอันเป็นที่พักของผม เป็นคืนแรกในการเดินทางที่ผมนอนดึก แต่ถึงจะดึกมากแล้วก็อดไม่ได้ที่จะนอนระลึกทบทวนบทเรียนในการดูลิเกที่เพิ่งจบลง
ชีวิตคือการแสดง และการแสดงก็คือชีวิต เป็นบทสรุปที่ชัดเจนจากการเรียนรู้กับครูของผม "กฤษณะ" พระเอกลิเก
"อาจารย์ไม่เปลี่ยนใจที่จะอยู่ที่นี่ต่อนะ"
"แล้วเราจะพบกันอีก" ผมพูดพร้อมกับยื่นมือไปจับมอืเขา
"ขอให้อาจารย์โชคดี" เป็นคำอวยพรจากมิตรและครูผู้เป็นศิลปินอย่างแท้จริง

------------------