คอJazz เชิญทางนั้นเลยครับ

[pop_250823]

คอเกาหลีเชิญทางนี้
คอร๊อคเชิญทางนี้
คอเจ็บเชิญทางนี้
คอแจ๊สเชิญทางนั้น
ต่อไปจะคออะไรกันอีกนี่
แต่ไม่ว่าจะคออะไรก็เห็นพ้องต้องกันว่า ทรงพระเจริญยิ่งยืนนาน ครับ

[SARUN]

นักดนตรีหรือนักฟังเพลงทั่วไป ไม่ว่าจะแขนงไหนก็ตาม เชื่อว่าร้อยละ 99 ต้องสนใจดนตรีJazz เป็นแน่แท้ โลกของเรา มีนักดนตรีJazz ที่มีชื่อเสียงอยู่มากมายในโลก แต่คงปฏิเสธไม่ได้ว่า"ในหลวง"ของพวกเราชาวไทย ก็เป็นเป็นหนึ่งในบรรดานักดนตรี Jazz เหล่านั้น เช่นกัน

Jazz
ที่มาของดนตรีJazz
*เชื่อกันว่าดนตรีJazz มีต้นกำเนิดราวทศวรรษ 1920 โดยเป็นดนตรีที่พัฒนามาจากเพลงพื้นบ้านในแถบนิวออร์ลีนส์ คือเพลงบลูส์ (Blues) ผสมกับ ดนตรีแร็กไทม์ (Ragtime) มาประยุกต์กัน
*เพลงบลูส์ (Blues) วิเคราะห์กันว่า โน๊ตที่แปลกแปร่งของบลูส์ เกิดจากการที่คนผิวดำที่มาเป็นทาส เรียนรู้ดนตรีของคนขาวจากการฟังเป็นพื้นฐาน จึงเล่นดนตรีแบบถูกบ้างผิดบ้าง มีการขยายความด้วยความพึงพอใจของตัวเองเป็นหลัก ซึ่งกลายเป็นที่มาของคีตปฏิภาณ (Improvisation) เพลงบลูส์เริ่มได้รับความนิยมในช่วงปลายๆ ทศวรรษ 1910
*.ดนตรีแร็กไทม์ (Ragtime) ก็เชื่อว่ามีต้นกำเนิดคล้ายๆ กันคือ เกิดจากดนตรียุโรปผสมกับจังหวะขัดของแอฟริกัน แร็กไทม์มีช่วงเวลาที่รุ่งเรืองอยู่ราวๆ ทศวรรษ 1890 ถึง 1910 มีเสน่ห์และเอกลักษณ์ที่จังหวะขัด (Syncopation) นักดนตรีแร็กไทม์ที่มีชื่อเสียงโด่งดังที่สุดคนหนึ่งก็คือ Scott Joplin
*เพลง บลูส์และแร็กไทม์ถูกผสมผสานจนกลมกลืนโดยCharles Joseph 'Buddy' Bolden เป็นผู้ริเริ่ม หากแต่เวลานั้นยังไม่มีการประดิษฐ์คำว่าJazzขึ้นมา และเรียกดนตรีเหล่านี้รวมๆ กันว่า Hot Music
*จนกระทั่ง The Original Dixieland Jazz Band (http://www.redhotjazz.com/odjb.html)โด่งดัง คำว่า Jazz จึงเป็นคำที่ใช้เรียกขานกันทั่ว .. Jazzในยุคแรกนี้เรียกกันว่าเป็น Jazzดั้งเดิม หรือ นิวออร์ลีนส์Jazz

   
The Original Dixieland Jazz Band

[SARUN]

ช่วงสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง ทางการสั่งปิดสถานเริงรมณ์ในนิวออร์ลีนส์ ทำให้นักดนตรีส่วนใหญ่เดินทางมาหากินในChicago และ New York
*Chicago*
*ดูจะเป็นเมืองที่มีความก้าวหน้าทางดนตรีแจ็สมาก เป็นเมืองที่ทำให้ Louis Armstrong เป็นที่รู้จัก ChicagoมีดนตรีJazzที่สืบสายมาจากนิวออร์ลีนส์แต่จัดวงในแบบของตัวเอง เริ่มเอาเครื่องดนตรีใหม่ๆ เช่น
แซ็กโซโฟนมาใช้รวมกับ วงแบบดั้งเดิม ที่มีคลาริเน็ต และ ทรัมเป็ต
การเล่นเปียโนแบบStride piano (สำเนียงแบบดังโฉ่งฉ่าง) ของเจมส์ จอห์นสัน (James P. Johnson)
การทดลองลากโน้ตให้ยาวจนผู้ฟังคาดเดาได้ยากของอาร์มสตรอง
การปรับแพทเทิร์นของจังหวะกันใหม่เป็น Chicago Shuffle (อันนี้กระผมก็ไม่รู้จักเช่นกัน ใครรู้ช่วยอธิบายต่อด้วย)

*New York*
*สุ้มเสียงของดนตรีJazzใน New York พัฒนาเพื่อเป็นดนตรีเต้นรำให้ความสนุกสนานบันเทิง และเป็นบ่อเกิดของ สวิง (Swing) และ บิ๊กแบนด์ (Big Band) ในเวลาต่อมา
*"สวิง"(Swing) หมายถึงอิสระในการแสดงความคิดทางดนตรี ชื่อสวิงนี้มีที่มาจากจังหวะที่ฟังแล้วเหมือนไม่ลงตัว หรือเหมือนกับจังหวะมัน 'แกว่ง' นั่นเอง
*สวิงเป็นดนตรีที่ก่อให้เกิดการจัดวงแบบใหม่ที่เรียกว่า " Big Band " ซึ่งมีการแบ่งโครงสร้างเครื่องดนตรีเป็นสามส่วนคือ เครื่องทองเหลือง เครื่องลมไม้ และเครื่องให้จังหวะ
*จุดเด่นมากๆของนักร้องJazzคือการ "สแกต" (Scat) หรือเปล่งเสียง ฮัมเพลง แทนเครื่องดนตรี ซึ่งนับเป็นการแสดงคีตปฏิภาณของนักร้อง
   
*ราชาแห่งสวิง "เบนนี กู๊ดแมน" (Benny Goodman) เป็นนักคลาริเน็ต ผู้ซึ่งครั้งหนึ่งเคยได้รับพระราชทานพระราชวโรกาสให้ร่วมเล่นดนตรีกับพระบาทสมเด็จพร ะเจ้าอยู่หัว ..
*วงบิ๊กแบนด์ของกู๊ดแมน มีลักษณะต่างจากวงอื่นๆ ในยุคนั้นตรงที่ เปิดโอกาสให้นักดนตรีคนอื่นในวงได้เล่นโซโล แสดงความสามารถเต็มที่ กลายเป็นที่ชื่นชอบของผู้ฟัง ในช่วงเวลาเดียวกันนั้น
*พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงโปรด Jazz ประเภท Swing มากที่สุด และ1ในหลายเพลง Swing ที่จะทรงโปรดบรรเลงมากที่สุดคือเพลง When และมักเป็นเพลงสุดท้ายในการทรงดนตรีร่วมกับ คณะ อ.ศ.

[SARUN]

*เพลงสวิงมาถึงจุดอิ่มตัวเมื่อนักดนตรีเริ่มเบื่อหน่ายการจัดวงและการเรียบเรียงที่ค ่อนข้างตายตัว จึงเริ่มเกิดการหาแนวทางใหม่ๆ เล่นตามความพอใจ ด้วยการซ้อมดนตรี หรือ Jam session นั่นเอง .. และจากการ Jam นี่เองทำให้ Charlie "Bird" Parker นักแซ็กโซโฟน และ Dizzy Gillespie นักทรัมเป็ต เมื่อทั้งสองร่วมตั้งวงห้าชิ้นและออกอัลบั้มตามแนวทางดังกล่าว เสนอJazzในแนวทางใหม่ขึ้นมา ด้วยคำว่า "บีบ็อพ" (Bebop)

*คำว่า Bebop เชื่อกันว่ามาจากสแกตของโน้ตสองตัว (ให้ลองหลับตานึกภาพ นักร้องพูดเป็นทำนอง และมีแค่คำว่า Be กับ Bob เปฌนส่วนใหญ่) Bebop มีสุ้มเสียง จังหวะ การสอดประสานที่ต่างไปจากสวิงค่อนข้างมาก เช่นจังหวะไม่ได้บังคับเป็น 4/4 หรือ ใช้คอร์ดแทน (Alternate chords) เยอะ ในขณะที่Solo และการImproviseยังคงวางบนคอร์ดเดิม

*เริ่มแรก Bebop เป็นดนตรีตามคลับJazzมากกว่าดนตรีเต้นรำ .. นักดนตรีแนวสวิงหลายคนออกจะดูถูก Bebop ถึงขนาดบอกว่า ' Bebop ทำให้Jazz ถอยหลังไปยี่สิบปี' แม้แต่ผู้อาวุโสอย่างอาร์มสตรองยังให้ความเห็นในทางลบ อย่างไรก็ตาม จุดเด่นของบ็อพคือการแสดงออกถึงความเป็นตัวของตัวเองสูง เปรียบเสมือนวัยรุ่นที่แสดงออกทางความคิดอย่างเต็มที่ ไม่นานนัก Bebop ก็เป็นที่นิยม
   

*ช่วงทศวรรษ 1950 เพลงแนว Bebop ทำให้เกิดดนตรีอีกหลายแนวตามมา โดยแยกออกเป็นสองส่วนคือ

*ส่วนที1 แนวที่แยกไปจากJazz เลย เช่น Rhythum&Blues และ Rock&Roll ซึ่งภายหลังก็ผันมาเป็นDisco และดนตรีเต้นรำอื่นๆ .ในปัจจุบัน
ส่วนที่2 ส่วนยังคงอยู่ในแขนงของJazz ซึ่งมีสองกระแส ..กระแสแรกคือ Cool Jazz อีกกระแสคือ Soul Jazz

*Cool Jazz ซึ่งเป็นการผสมJazzเข้ากับเพลงClassic .. ต้นกำเนิดจากงานของMiles Davis ออกอัลบั้ม The Birth of Cool . แม้ขายไม่ดี แต่นักดนตรีJazzให้ความสนใจในเนื้อหาดนตรีมากจนงานชิ้นนี้เรียกติดปากว่า " Cool " ซึ่งกลายเป็นที่มาของ Cool Jazz .. และด้วย Cool Jazz มีท่วงทำนองช้า บรรยากาศทึมๆ หม่นเทา ผสมด้วยอิทธิพลของเพลงด้านคลาสสิค ทำให้ข้างอนุรักษ์นิยมวิจารณ์ว่า Cool Jazz ทำให้ Jazz ถอยหลังเข้าคลอง (อีกแล้ว)
ขณะเดียวกัน ทางฝั่งตะวันตกก็มีเพลงJazz ที่เรียกกันว่าWest Coast Sound ซึ่งคล้ายคลึงกับ Cool Jazz แต่มักไม่มีเปียโนมารวมด้วย ผู้นำของกลุ่มนี้ได้แก่ Chet Baker ,Jerry MulliganและStan Getz เป็นต้น
   

*Soul Jazz เป็นอีกสาขาของBebopที่แตกออกมา Jazz ซึ่งผสมเอา Bebop+ Rhythum&Blues และเพลงในโบสถ์ที่เรียกว่า Gospel ดนตรีจะออกไปทางดนตรีของคนผิวดำ โดยมี Miles Davis,Clifford Brown,Sonny Rollins ฯลฯ เป็นผู้ทดลองงานในสายนี้
   

[SARUN]

บ็อพและแขนงของบ็อพมาถึงทางตันราวๆ ทศวรรษที่ 1960 ก็มาถึงยุค Modal Jazz และ Free Jazz
Modal Jazz
ไมล์ส เดวิส และ จอห์น โคลเทรน มีอัลบั้ม Kind of Blues ของเดวิส เป็นตัวแทนของการเริ่มต้น โดยใช้ โหมด (Mode) มากกว่า คอร์ด กลายมาเป็น โมดัลแจ๊ส (Modal Jazz) การใช้โหมดทำให้นักดนตรีสามารถโซโล ได้อิสระยิ่งขึ้น เพราะไม่มีข้อจำกัดเรื่องคอร์ดเหมือนที่ผ่านมา จึงเกิดสเกลแปลกใหม่มากมาย

Free Jazz
Ornette Coleman นักแซ็กโซโฟนก็เสนออีกแนวทางหนึ่งที่ให้อิสระยิ่งกว่าโมดัลแจ๊ส คือดนตรีสายฟรีแจ๊ส (Free Jazz) ซึ่งเน้นปฏิสัมพันธ์เป็นแกน อาศัยความรู้สึกและimproviseอย่างหนักหน่วง จนแทบไม่เหลืออะไรเป็นศูนย์กลางของเพลง ดนตรีในแนวฟรีแจ๊สและที่ใกล้เคียงกันในเวลานั้นทั้งหมดเรียกรวมว่า "อวองต์ การ์ด" (Avante Garde)

ในบทนี้ อาจจะเป็นเรื่องไกลตัวสำหรับคนไทย เพราะบ้านเรานิยม jazz ลักษณะนี้ไม่มากนัก จึงแนะนำคร่าวๆพอให้เข้าใจความต่อเนื่อง เพื่อจะนำไปสู่Jazz อีกยุคนึงซึ่งได้รับความนิยมในบ้านเรามาก จนถึงปัจจุบัน ซึ่งหมายถึง Fusion Jazz นั่นเอง ในบทต่อไปซึ่งเป็นบทสุดท้าย

[SARUN]

ฟิวชัน (Fusion)

*1970 ได้เกิดดนตรีแจ๊สอีกแนวที่เรียกว่า ฟิวชัน (Fusion) คือการนำดนตรีสองแนวหรือมากกว่ามาหลอมรวมกัน แต่โดยความหมายในช่วงนั้นจะหมายถึงการรวมดนตรีแจ๊สเข้ากับร็อกเป็น
*อัลบั้ม Bitches Brew โดย ไมล์ส เดวิส ถือเป็นต้นแบบของแนวฟิวชัน
   
*ยุคหลังทศวรรษ 1970 ฟิวชันไม่ได้ครอบคลุมเพียงแจ๊ส-ร็อก หากรวมถึงดนตรียุคหลัง เช่น แจ๊ส-รึทึมแอนด์บลูส์ ,แจ๊ส-ฟังกี้ ,แจ๊ส-ป๊อป เป็นต้น
*ฟิวชันยุคหลัง ทิ้งน้ำหนักไปทางป๊อปมากขึ้น ทำให้ฟังไพเราะติดหูง่าย ร้า และในทางตรงข้ามแก่นของแจ๊สก็ถูกลดไปด้วย เมื่อเป็นเช่นนี้ผู้ที่อนุรักษ์นิยมก็มักดูแคลนฟิวชันในยุคหลังนี้อยู่ไม่น้อย ..
*อย่างไรก็ตามเพลงฟิวชันยุคหลังกลับได้รับความนิยมค่อนข้างสูง ศิลปินแจ๊สในแนวหลักหลายคนก็หันมาเล่นดนตรีในแนวนี้ด้วย เช่น George Benson และยังมีนักดนตรีในสายเดียวกันนี้อีกหลายคน ที่บ้านเรารู้จักกันดี เช่น Pat Metheny , Dave Koz , Kenny G , Diana Krall เป็นต้น
   
*ค่ายเพลงที่โด่งดังในฟิวชันยุคหลังนี้ได้แก่ GRP Records ซึ่งก่อตั้งโดย Dave Grusin และ Larry มักสร้างงานดนตรีที่มีสุ้มเสียงเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว เรียกว่า ได้ยินก็บอกได้ว่าเป็นเพลงของค่ายนี้ นักดนตรีของ GRP ก็มี Larry Carlton,Lee Ritenour เป็นต้น) ส่วนวงดนตรีในสังกัดก็มี Spyrogyra , Acoustic Alchemy เป็นต้น
               
**มีความพยายามหาสุ้มเสียงใหม่ๆ จากฟิวชันเหมือนกัน เช่น แอซิดแจ๊ส (Acid Jazz) หรือกรูฟแจ๊ส (Groove Jazz)ซึ่งเป็นผลการผสมระหว่างแจ๊ส โซล ฟังกี้ และฮิปฮอป เช่น เจมีรอไคว (Jemiroquai) และอีกแนวคือ นูแจ๊ส (Nu Jazz) หรือ อิเล็กโทรแจ๊ส (Electro-Jazz) ซึ่งเกิดในปลายทศวรรษ 1990 โดยนำเนื้อหนังของแจ๊สมาผสมผสานด้วยดนตรีอิเล็กทรอนิกส์ เครื่องสังเคราะห์เสียง เช่น วงอิเล็กโทรนิกา (Electronica)

[SARUN]

Jazzในประเทศไทย
*ดนตรีJazzในประเทศไทยอาจจะไม่ค่อยได้รับความนิยมมาก นักดนตรีจึงมีไม่มาก (พอๆ กับแนว Acoustic Guitar หรือ Finger Style อย่างที่พวกเราชอบๆกัน) ยิ่งนักร้องJazzแท้ๆ ในเมืองไทย แทบไม่เหลือเลย ..ที่พอนึกออกก็มี นัดดา วิยะกานด์, นรีกระจ่าง(COCO JAZZ) ,พัชรา ดีล่า เป็นต้น นักดนตรีJazzในไทยผมไล่ได้เพียงสายFusion Jazzเริ่มต้นจาก อินฟินิตี้ เทวัญ ทรัพย์แสนยากร ภูษิต ไล้ทอง ที-โบน กลุ่มนี้หาเพลงฟังได้ยากแล้ว ส่วนที่สดใหม่ก็จะมี โก้-เศกพล อุ่นสำราญ ซึ่งเคยฝึกกับอินฟินิตี้ และเป็นสมาชิกรุ่นก่อตั้งวงบอยไทย ก่อนจะออกอัลบั้มของตัวเอง ที่ได้ยินอีกคนคือ ดร.กะทิ-สิราภรณ์ มันตาภรณ์ นักกีตาร์JazzแนวLatin และก็มีระดับอาจารย์สอนหนังสือ อย่าง อ.ปราชญ์ , อ.โปรด เป็นต้น
*ไม่ใช่ว่าคนไทยไม่สนใจดนตรีแนวนี้ จริงๆ มีผู้ฟังคนไทยอยู่กลุ่มใหญ่ทีเดียวที่ชื่นชอบดนตรีJazz โดยส่วนใหญ่มักนิยมFusion Jazz ,Latin ,Funk ซึ่งฟังง่ายกว่า จะมีที่ฟังBopหรือStandardอยู่ประปราย
*เพลงสไตล์ pop jazz ใช้เครื่องดนตรี acoustic ก็จะนึกถึง สุเมธ&เดอะปั๋ง ส่วนมากเป็นเพลงฟังสบาย ไม่รันทดหดหู่ ถ้าเป็นในบ้านฟ้านี้ ก็มี น้าV8 น้าพืช น้า Hattaya1 ส่วนนักร้องก็คุณหนุ่ย (อันนี้เป็นประสพการณ์จากงานmeeting นะครับ แต่น่าจะมีแฝงๆตัวอยู่อีกไม่น้อยทีเดียว)
กลุ่มนักดนตรีJazzในเมืองไทย (ยกเว้นค่ายใหญ่) ส่วนใหญ่จะทำงานแบบช่วย ๆ กัน ส่วนจะขายในนามของใครก็เป็นอีกเรื่องนึง นักดนตรีก็วน ๆ เวียน ๆ กันไปนี่แหล่ะ
*คลื่นวิทยุเพลงJazz ยังพอหาฟังได้ที่98.5 Breez FM ซึ่งเป็นเพลง Jazz ตลอดรายการและที่หน้าปัด 99.5 FM The Radio ช่วงค่ำๆ วันเสาร์-อาทิตย์ จัดรายการโดย คุณเป็นเลิศ หทัยเทียม ซึ่งเป้นนักจัดรายการเพลงJazz ยุคแรกๆของเมืองไทย

[.::.pOoH.::.]

สำหรับ Jazz ผมหลงใหลแนวทางของ Bebop มากที่สุดเลยครับ

มันเหมือนการตกตะกอนทางดนตรี แล้วตกผลึกออกมาเป็นสสารใหม่บนโลกของแจ๊ส

ทำให้เกิดแนวทางของแจ๊สขึ้นอีกมากมายในเวลาต่อมา ที่ผสมสอดคล้องกันอย่างไพเราะน่าประหลาด

[Teera]

ส่วนตัวชอบฟัง bob ครับ แต่ไม่ชอบเล่นมันยาก ไปหน่อย
สำหรับผม Jazz คือ Swing ครับ

ขอบคุณน้า Sa ครับที่ช่วยต่อเติมความรู้ เยี่ยมจริงๆครับ

[dejemerry]

คอเกาหลีเชิญทางโน้นนนนนนค่ะ..